Papierloze scholen een utopie? Welnee!

Afgelopen week was weer zo’n hoogtepunt dat je als leraar af en toe hebt. In het kader van een uitwisselingsproject ontvingen wij een meute Franse en Noorse scholieren in Noordwijkerhout. Samen met onze leerlingen (4HAVO en 4VWO van het Teylingen College) deden zij mee aan de Paperless School Challenge. Hun presentaties bliezen mij van mijn sokken.

De Paperless School Challenge werd gehouden als onderdeel van een jaarlijks uitwisselingsproject van onze school. Met deze opdracht willen wij leerlingen bewust maken van papierverspilling en constructief laten nadenken over duurzame oplossingen. Bij de eindpresentaties  was ik niet zozeer onder de indruk van de oplossingen die ze aandroegen, want die lagen in de meeste gevallen best voor de hand. Denk aan meer gebruik maken van hedendaagse technologie zoals laptops en iPads, gratis WiFi overal, meer doen met e-mail en social media.

Schrikbarend hoge cijfers

Ze verbaasden mij vooral door hun oprechte zorgen en hun gevoel van urgentie. Zo had elke groep cijfers gezocht van de hoeveelheid papier die we met zijn allen gebruiken. Het was opvallend dat die cijfers bij iedere groep anders waren. Die informatie is blijkbaar niet goed te vinden of misschien worden er appels met peren vergeleken. Maar van de cijfers die ik voorbij heb zien komen op dat grote witte scherm was één ding duidelijk: die zijn schrikbarend hoog! Scholen alleen al jagen er ieder jaar massa’s bomen doorheen. Ook wordt er heel veel energie gebruikt bij de productie van papier en wordt veel CO2 uitgestoten tijdens het transport. De presentaties van de leerlingen maakten ons duidelijk dat dit echt snel moet stoppen. Ondanks de technologische vooruitgang gebruiken we nog steeds heel veel papier en brengen daarmee veel onnodige schade toe aan het milieu.

Bewustwording is key

Alle groepen hadden aandacht besteed aan de noodzaak van bewustwording. Zij waren er allemaal van overtuigd dat mensen vanzelf minder papier zouden gebruiken door informatie over het papiergebruik beter te delen. Want, zo redeneerden zij, bewustwording is van het grootste belang om verandering op gang te brengen. Natuurlijk ben ik dat met ze eens, maar ik schrok wel van mijn eigen sceptische kijk hierop. Wij volwassenen weten al decennia dat we de wereld vervuilen met onze manier van leven, en toch verandert dat niet. Of in elk geval veel te langzaam. Zou dat bij de nieuwe generatie echt anders zijn?

Praktische tools

Ik hoop van harte dat de jonge generatie beter met het milieu zal omgaan, zij zijn immers de toekomst. De leerlingen drukten ons op het hart dat we niet in het verleden leven, maar aan de toekomst moeten denken. Ik vind het heel goed dat de jeugd zich daar zo bewust van is. En ik hoop van harte dat het hen wel lukt een grootschalige verandering door te voeren. Aan hun beleving kan het niet liggen, ook niet aan hun ideeën hoe je het papiergebruik kunt verminderen. Natuurlijk hebben we praktische tools nodig om de gewenste veranderingen te realiseren, maar zoals de leerlingen ons lieten zien: die liggen voor het oprapen! De techniek is er, we maken er alleen niet optimaal gebruik van.

Investeringen van lange adem

Op het gebied van tools om papierloos te gaan werken hebben scholen een hopeloze achterstand op het bedrijfsleven. We liggen jaren achter met onze ICT, denk aan het netwerk, de beveiliging en expertise. Dat vraagt een enorme inhaalslag, waar we veel mensen en middelen voor nodig hebben. Een goed werkend WiFi-netwerk op een school aanleggen kost gewoon tonnen, dat geld steken we natuurlijk liever in de kwaliteit van het onderwijs. Bovendien is veel lesmateriaal nog niet in digitale vorm beschikbaar, waardoor we bijvoorbeeld nog steeds gedwongen zijn om toetsen op papier af te nemen.

Klein beginnen

Dit gaat geen enkele school voor zichzelf oplossen. We moeten dit samen oppakken. En ik vrees dat dat wel een lange adem vraagt. Niettemin ben ik wederom hoopvol na het aanhoren van deze leerlingen. Bewustwording van het probleem is stap 1. Nu moeten we het gaan doen, voor hun toekomst. En laten we vooral klein beginnen. Als alle scholen op de wereld een klein beetje minder papier zouden gebruiken, blijven er heel wat meer bomen overeind. Misschien is het genoeg om ons de tijd te geven die inhaalslag te maken en houden we uiteindelijk een mooiere wereld over voor de nieuwe generatie.

Martin Hermans, docent Teylingen College